Tıp tarihinde önemli bir yeri olan ve 1687’de nedeni bilinen ilk hastalık olarak tanımlanan uyuz, tüm dünyada görülebilmektedir ve günümüzde 300 milyon insanın hastalığa yakalandığı tahmin edilmektedir. Bulaşıcı bir hastalık olan uyuz, insan kaşıntı ile ortaya çıkmaktadlr, hasta bireyin toplum içinde diğer kişilerle temastan kaçınması kendisini yalnız hissetmesine neden olabileceğinden psikolojik ve sosyolojik bakımdan önem taşımaktadır. Bu durum özellikle de kabuklu uyuz vakalarında daha belirgin olarak karşımıza çıkmaktadır.
Hastalığın Oluşu; Uyuz kozmopolit yayılış göstermektedir, parazitin kaynağı uyuzlu insanlardır. Çok bulaşıcı bir hastalık olan uyuz tüm dünyada her yaşta ve her toplumda görülebilen bir aile hastalığı olarak bilinmektedir. Sonbahar ve kış aylarında görülme sıklığının arttığı bildirilmektedir. Çoğu zaman cinsel temasla bulaşan hastalıklar arasında görülmekle beraber, bulaşma cinsel temastan çok birlikte uyumakla, aynı yatağı paylaşmakla veya uyuzlu bir insanın yatmış olduğu yatağı kullanmakla gelişmektedir. Ayrıca dans etme, tokalaşma, akar taşıyan çamaşırlar, çarşaf veya diğer eşyaların başkaları tarafından kullanılması uyuzun bulaşmasına neden olan faktörlerdendir, Ancak kısa süreli temasın bulaşma için yeterli olmadığı, bu nedenle hasta ve giysileriyle çok kısa süre temas eden sağlık personelinin hemen uyuza yakalanmasının mümkün olmadığı bildirilmektedir. Diğer taraftan, geceleri aktif olan Sarcoptes’in bulaşma riski, gündüze nazaran gece daha kolay olmaktadır.
Hastalıklardaki belirtiler; Uyuzda inkübasyon döneminin ortalama 2-3 haftadır. Uyuzun en belirgin özelliği şiddetli gece kaşıntısı olup kaşıntı kişinin yatağa girip ısınması ile artmakta ve kişiyi uykudan uyandırabilecek kadar şiddetli olurken gündüzleri daha hafif, tolere edilebilen bir kaşıntı görülmektedir. Kaşıntı başlangıçta sillionun olduğu bölgede iken etkenin aktivitesi ile ilgili olarak yanıcı karakterdedir ve sonrasında yaygın hale geçmektedir. Yaygın kaşıntı etkene karşı sonradan gelişen hassasiyete bağlı olup genellikle primer infestasyondan 4-6 hafta sonra başlamaktadır.Patogonomik lezyon olan sillion, deriden biraz kabarık, kahverengimsi, pembe beyaz renkli, tünel lezyon olup 0.2-0.5 mm eninde. 10-15 mm boyunda olabilmekte günde 0.5-2 mm uzamakta olup tünelin ucunda inci tanesine benzeyen, içinde dişi Sarcoptes’lerin bulunduğu veziküller bulunmaktadır. Bu oluşumlara vesicüle perle denilmektedir. Tünellerin tavanındaki siyah noktalar ise parazitin yaptığı hava deliklerine giren kirler olarak bilinmektedir.Sillion en çok el bileklerinde ve parmak aralarında, aksilla, gluteal bölge ve penisde görülmektedir.
Teşhis;. Uyuzdan şüphelenildiğinde hasta tüneller (sillion) yönünden dikkatlice muayene edilmelidir.Bunun için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır.
Tedavi; Tedaviden önce hastanın sıcak su ile banyo yapması, tünellerin açılması için keselenmesinin yararlı oIacağını düşünenlerin yanısıra, gerekli olmadığını düşününlerde bulunmaktadır. Sekonder enfeksiyon varsa ,topikal veya sistemik antibiyotiklere ihtiyaç duyulabileceğinden en yakın sağlık kurulusuna basvurmanız gerekmektedir.
Tedavinin başarısı için aşağıdaki öneriler dikkate alınması gerekmektedir.
- Ilaç, sıcak, sabunlu bir banyodan sonra değil kuru deriye uygulanmalıdır.
- ilaç, ellere , ayaklara, parmak aralarına, tırnak altına, diğer kıvrım yapan alanlara dikkat ederek ilaç bütün vücuda uygulanmalıdır.
- Ev halkının tamamı ve temasta olduğu diğer kişiler tedavi edilmelidir.
genellikle bir kez uygulama yeterli olduğundan iki kez uygulama yapılmamalıdır. Tedavinin ilk iki günü daha şiddetli olmak üzere tedaviden sonra 2-4 hafta kaşıntının devam edebileceği hastaya söylenmelidir.
