Travmatik dental yaralanmalar dişlerde kırık,yer değiştirme veya diş kaybı ile sonuçlanan çoğunlukla ani gelişen sağlık sorunlarıdır.
Çocukların yüzde 25’i yaşamları boyunca en az bir kez dental travma geçirmektedir. Düşme çarpma spor faaliyetleri trafik kazaları en sık nedenlerindendir. Diş vücudun bir organıdır. Travmalar sonucu diş kaybı aslında bir organ kaybıdır. Erken ve doğru müdahele ile bu kaybın önüne geçilebilir ve diş ağızda tutulabilir.
Sık Görülen Travma Türleri
• Diş kırıkları (çatlak, mine-dentin kırıkları)
• Dişin yerinden çıkması (avulsiyon)
• Dişin yerinden oynaması, sallanması (luksasyon)
• Dişin içe gömülmesi veya yer değiştirmesi
• Dudak-damak-yumuşak doku yaralanmaları
Acil Durumda Yapılması Gerekenler
A. Diş Kırıldıysa
• Kırık parça bulunabiliyorsa saklanmalı (süt, serum fizyolojik veya çocuğun tükürüğünde). İlk tercihimiz süttür.
• Kanama varsa temiz gazlı bezle bastırarak durdurun.
• En kısa zamanda diş hekimine görünülmelidir.
B. Diş Yerinden Çıktıysa (Avulsiyon)
Kalıcı Dişse (6 yaş ve sonrası)
• Dişi kök kısmına dokunmadan tutun.
• Kirliyse 1–2 saniye suyla nazikçe yıkayın (ovalamayın).
• Çocuk uygunsa dişi hemen yerine yerleştirmeye çalışın ya da:
o Süt
o Serum fizyolojik
o Tükürük (çocuğun yanak içi) veya bir kaba tükürülmesi ile
içinde saklayın.
• 30–60 dakika içinde diş hekimine gitmek çok kritiktir.
Süt Dişiyse
• Geri Takılmaz.
• Diş hekimine değerlendirme için gidilir.
C. Diş Sallanıyorsa / Yer Değiştiyse
• Dişi zorlamayın.
• Çocuğu yumuşak gıdaya yönlendirin.
• En kısa süre içinde diş hekimine gidin.
D. Dudak ve Ağız Yaralanmaları
• Bölgeyi suyla temizleyin.
• Kanamayı gazlı bezle bastırarak durdurun.
• Derin kesiler için acil tıbbi müdahale gerekebilir.
4. Travma Sonrası Takip
• Diş hekimi genellikle: o Röntgen çeker
o Canlılık testi yapar
o Kırığı onarır veya sabitleme (splint) uygular
• Travmadan sonraki aylar ve yıllarda kontrol şarttır (özellikle kalıcı dişler için).
5. Aileler İçin Öneriler
• Çocuğun spora başlamasıyla birlikte ağız koruyucu (mouthguard) kullanımı çok önemlidir.
• Okulda kazalar için travma seti (süt, steril kap, gazlı bez) hazır bulundurulabilir.
• Dental travmada zaman çok kritiktir. 60dk içinde diş hekimine ulaşılması dişin
canlılığı için büyük önem taşır.
